16. ALVERKTAKA, ALÚTBOÐ OG EINKAFRAMKVÆMDIR
Áður en og þegar kom til stofnunar MIH má heita að tvenns konar fyrirkomulag hafi verið til staðar í byggingariðnaði í landinu. Algengasta formið var meistari með tvo til þrjá sveina í vinnu með sér og ef til vill handlangara, sem var starf sem nú heyrir nánast sögunni til. Fór það síðan eftir stöðu í greininni hverju sinni hvort fjölgaði eða fækkaði tímabundið í hópnum. Einnig var þekkt að tveir meistarar í sömu iðngrein væru saman um fyrirtæki eða rekstur og gátu þá haft fleiri sveina á sínum snærum og meiri umsvif en sá sem var einn. Hins vegar voru samhliða rekin byggingafyrirtæki sem voru allstór og umsvifamikil á íslenskan mælikvarða en urðu ekki langlíf að sama skapi vegna hins sveiflukennda efnahagsumhverfis í landinu. Um líkt leyti og MIH var stofnað og fram eftir áttunda áratugnum minnast menn að minnsta kosti eins slíks fyrirtækis, sem steypti upp stóran hluta Breiðholtshverfisins, enda hét það einfaldlega Breiðholt!
![](https://preview.ibb.co/kkrZXG/IMG_2326.jpg)
Þegar kom fram á níunda áratug síðustu aldar fór verktakafyrirtækjum í byggingariðnaði að fjölga; fyrirtækjum sem voru með á sínum snærum allt í senn smiði, múrara, pípulagningamenn, rafvirkja og jarðvinnumenn og tóku að sér að fullbyggja mannvirki og afhenda fullbúin. Þessi þróun tengdist því að í auknum mæli tóku útboðsaðilar, oft opinberar stofnanir, að bjóða út verk í heilu lagi og var slíkt fyrirkomulag við útboð nefnt alútboð og var talið til hagræðis. Hafnfirsk fyrirtæki sem störfuðu að einhverju eða miklu leyti á þessum markaði á níunda og tíunda áratug síðustu aldar voru t. d. Byggðaverk og Hagvirki og höfðu hundruð starfsmanna í vinnu á blómatíma sínum. Þjóðarbókhlaðan, Kringlan og Flugstöð Leifs Eiríkssonar eru aðeins fá dæmi um mannvirki sem þessi umsvifamiklu hafnfirsku verktakafyrirtæki áttu þá hlut að.
![](https://image.ibb.co/dJWZRm/A129093.jpg)
Þegar leið að lokum síðustu aldar fór ryðja sér til rúms svokölluð einkaframkvæmd. Fram á sjónarsviðið komu þá fyrirtæki sem saman stóðu oft af fjárfestum eða einstaklingum sem höfðu aðgang að fjármagni, réðu til sín eða höfðu á sínum snærum verktaka sem ýmist önnuðust tiltekna þætti framkvæmdarinnar eða alla. Sveitarfélögum og stjórnvöldum þótti til dæmis fýsilegur kostur að láta slíka aðila annast einkaframkvæmdina í stað þess að fjármagna sjálf stór mannvirki og skuldsetja sig þannig til 20-30 ára. Síðan var gerður leigusamningur, oftast til 20 eða 25 ára, milli einkaframkvæmdarfyrirtækisins og sveitarfélags eða stofnunar um afnnot af viðkomandi byggingu. Segja má að í kjölfar hrunsins hafi þessi framkvæmdamáti horfið svo til alfarið af vettvangi byggingariðnaðar. Um einkaframkvæmd sem slíka voru skiptar skoðanir en í Hafnarfirði eru hús Iðnskólans við Flatahraun, Áslandsskóli og leikskólinn á Hörðuvöllum dæmi um byggingar sem reistar voru í einkaframkvæmd.
![](https://image.ibb.co/c7O3K6/DSCF6038.jpg)